Vốn đầu tư công là gì?
Theo quy định tại mục 22 Điều 4 Luật Đầu tư công 2019, vốn đầu tư công bao gồm: vốn từ ngân sách nhà nước, vốn từ thu nhập hợp pháp của các cơ quan nhà nước và tổ chức công lập thương mại để đầu tư theo quy định của pháp luật. Ngoài ra, Khoản 15 Điều 4 Luật Đầu tư công 2019 cũng quy định: “Đầu tư công là hoạt động đầu tư của Nhà nước vào các chương trình, dự án và đối tượng đầu tư công khác theo quy định của Luật này”. Dựa vào những quy định trên, có thể được hiểu vốn đầu tư công là nguồn vốn nhà nước, ngân sách nhà nước và các nguồn thu hợp pháp khác của cấp có thẩm quyền để thực hiện chương trình, dự án đầu tư theo quy định của pháp luật.
Đặc điểm của vốn đầu tư công
Căn cứ vào khái niệm vốn đầu tư công nêu trên và các quy định của pháp luật có liên quan, có thể thấy hai đặc điểm nổi bật của loại vốn này cụ thể như sau: Theo quy định tại Điều 1 Luật Đầu tư công, vốn đầu tư của quỹ đại chúng bao gồm: ngân sách nhà nước, vốn trái phiếu Chính phủ trong nước, vốn trái phiếu Chính phủ, vốn trái phiếu chính quyền địa phương, vốn hỗ trợ phát triển chính thức (ODA) và khoản vay ưu đãi của các nhà tài trợ ở nước ngoài, vốn tín dụng đầu tư phát triển của Chính phủ, vốn từ thu nhập còn lại để đầu tư nhưng chưa có kết dư ngân sách nhà nước, nguồn vốn vay khác của ngân sách địa phương để đầu tư… Đầu tư công được sử dụng để đầu tư các chương trình, dự án kết cấu hạ tầng kinh tế – xã hội và đầu tư cho chương trình, dự án phát triển kinh tế – xã hội.
Nguyên tắc thanh toán và quản lý vốn đầu tư công
Theo quy định tại khoản 1 Điều 1 Nghị định 99/2021/NĐ-CP, việc quản lý, thanh toán vốn đầu tư công được quy định tại điều bao gồm:
– Dự án đầu tư công sử dụng vốn ngân sách nhà nước.
– Nhiệm vụ quy hoạch, nhiệm vụ chuẩn bị đầu tư sử dụng vốn đầu tư công.
– Dự án đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP) gồm: vốn đầu tư công thực hiện nhiệm vụ chuẩn bị đầu tư; bồi thường, giải phóng mặt bằng, hỗ trợ, tái định cư, hỗ trợ xây dựng công trình tạm; hỗ trợ xây dựng công trình, hệ thống cơ sở hạ tầng được tách thành tiểu dự án trong dự án PPP và chi phí bồi thường chấm dứt hợp đồng trước thời hạn cho nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án PPP.
– Dự án đầu tư công sử dụng vốn từ nguồn thu hợp pháp của các cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập dành để đầu tư.
Về nguyên tắc quản lý và thanh toán theo Điều 6 Nghị định 99/2021/NĐ-CP, vốn đầu tư công được quy định như sau:
(1) Việc quản lý, thanh toán vốn đầu tư công cho nhiệm vụ, dự án đảm bảo đúng mục đích, đúng đối tượng, tiết kiệm, hiệu quả, đúng quy định về quản lý đầu tư công và ngân sách nhà nước của pháp luật hiện hành và quy định tại Nghị định này.
(2) Chủ đầu tư sử dụng vốn đầu tư công chịu trách nhiệm quản lý, sử dụng vốn đúng mục đích, đúng đối tượng, tiết kiệm, hiệu quả; chấp hành đúng quy định của pháp luật về chế độ tài chính đầu tư. Chủ đầu tư sử dụng vốn đầu tư công nguồn ngân sách nhà nước phải thực hiện đúng quy định của pháp luật về chế độ chi đầu tư phát triển, chi đầu tư xây dựng cơ bản quy định tại Luật Ngân sách nhà nước.
(3) Cơ quan cấp trên của chủ đầu tư có trách nhiệm kiểm tra, đôn đốc các chủ đầu tư, ban quản lý dự án (sau đây gọi chung là chủ đầu tư) thuộc phạm vi quản lý thực hiện kế hoạch đầu tư công, sử dụng vốn đầu tư công đúng quy định của pháp luật hiện hành.
(4) Cơ quan tài chính các cấp thực hiện công tác quản lý tài chính đầu tư công trong việc chấp hành chế độ, chính sách về quản lý, thanh toán vốn đầu tư công theo quy định của pháp luật hiện hành và tại Nghị định này.
(5) Cơ quan kiểm soát, thanh toán vốn đầu tư công có trách nhiệm kiểm soát, thanh toán vốn kịp thời, đầy đủ, đúng quy định cho các nhiệm vụ, dự án khi có đủ điều kiện thanh toán, đủ hồ sơ thanh toán theo quy định.
(6) Đối với dự án đầu tư công tại nước ngoài:
- a) Hợp đồng đã ký kết, pháp luật hiện hành của nước sở tại, điều ước quốc tế mà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên và pháp luật hiện hành của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là căn cứ pháp lý thực hiện quản lý, tạm ứng, thanh toán vốn cho dự án đầu tư công tại nước ngoài.
- b) Cơ quan chủ quản thay mặt chủ đầu tư đề nghị và thực hiện giao dịch thanh toán vốn đầu tư công với cơ quan kiểm soát, thanh toán.
Theo đó, việc quản lý, thanh toán vốn đầu tư công được đảm bảo thực hiện theo đúng nguyên tắc nêu trên.
Nguyên tắc thực hiện kiểm soát và thanh toán vốn đầu tư công
Dựa trên Điều 7 Nghị định 99/2021/NĐ-CP, hoạt động kiểm soát thanh toán đối với nguồn vốn đầu tư của những cơ quan nói trên được thực hiện như sau:
- Sau khi nhận được văn bản phân bổ vốn chi tiết kế hoạch đầu tư công (bao gồm cả các điều chỉnh, bổ sung của các bộ, ngành trung ương và địa phương đối với các nhiệm vụ, dự án đã hoàn thành thủ tục theo quy định đầu tư), tiếp tục thực hiện đầu tư theo quy định của Luật Đầu tư công, Sau khi giao dịch điều chỉnh kế hoạch phân bổ vốn, cơ quan kiểm soát thanh toán căn cứ hồ sơ đề nghị thanh toán của chủ đầu tư, các điều khoản thanh toán trong hợp đồng, dự toán được cấp có thẩm quyền phê duyệt, văn bản giao hoặc hợp đồng nội bộ ( đối với trường hợp tự thực hiện), số lần thanh toán, thời hạn thanh toán, thời điểm thanh toán và giá trị từng lần thanh toán vốn cho các nhiệm vụ, dự án. Trường hợp hồ sơ đề nghị thanh toán của chủ đầu tư chưa đảm bảo chế độ hoặc thiếu hồ sơ theo quy định tại Nghị định này, các cơ quan kiểm soát, thanh toán từ chối thanh toán và chậm nhất trong vòng 03 ngày làm việc kể từ ngày nhận được hồ sơ đề nghị thanh toán của chủ đầu tư, cơ quan kiểm soát, thanh toán phải có văn bản thông báo cụ thể lý do từ chối thanh toán gửi một lần cho chủ đầu tư để hoàn thiện và bổ sung theo quy định của Nghị định này.
- Vốn đầu tư công thanh toán cho từng việc, từng hạng mục của nhiệm vụ, dự án không được vượt dự toán được duyệt với những trường hợp tự thực hiện hoặc thực hiện không theo quy định của hợp đồng. Tổng số vốn thanh toán cho nhiệm vụ, dự án không được vượt tổng mức đầu tư đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt. Vốn đầu tư công giải ngân cho nhiệm vụ dự án trong năm cho các công việc, hạng mục của nhiệm vụ, dự án không được vượt số vốn mà kế hoạch trong năm đề ra.
- Đối với các khoản chi được tính theo tỷ lệ phần trăm (%) tổng mức đầu tư (hoặc dự toán được duyệt) được quy định trong các văn bản quy phạm pháp luật hiện hành, Cơ quan kiểm soát, thanh toán phải thực hiện các thủ tục sau: Kiểm soát, đảm bảo việc thanh toán không vượt quá giá trị tính toán theo thành một biểu giá cố định.
- Cơ quan kiểm soát, thanh toán kiểm soát, thanh toán vốn đầu tư công theo nguyên tắc “thanh toán trước, kiểm soát sau” đối với từng lần giải ngân cho đến khi giá trị giải ngân đạt 80% giá trị hợp đồng rồi sau đó chuyển sang phương thức “Kiểm tra trước, thanh toán sau” cho mỗi lần thanh toán hợp đồng. Các cơ quan kiểm soát và thanh toán sẽ hướng dẫn cụ thể việc kiểm soát và thanh toán các khoản thanh toán trong hệ thống, đảm bảo tạo điều kiện thuận lợi cho các nhà đầu tư, nhà thầu và đúng quy định hiện hành.
- Với những dự án đầu tư công bí mật do Thủ tướng Chính phủ quyết định chủ trương đầu tư, dự án đầu tư công tối mật, dự án đầu tư công tuyệt mật của Bộ Quốc phòng, Bộ Công an thì Cơ quan bộ Quốc phòng, Bộ Công an ủy quyền làm nhiệm vụ kiểm soát, thanh toán tiến hành kiểm tra, thanh toán vốn đầu tư công cho các đơn vị thụ hưởng theo đề nghị của các chủ đầu tư, cùng với đó chịu trách nhiệm về việc kiểm soát, thanh toán do mình thực hiện.
- Cách thức giao dịch tại cơ quan kiểm soát, thanh toán (giao dịch trực tiếp tại cơ quan kiểm soát, thanh toán hoặc giao dịch điện tử):
- a) Đối với trường hợp giao dịch tại hệ thống Kho bạc Nhà nước, cách thức giao dịch theo quy định của Chính phủ về thủ tục hành chính thuộc lĩnh vực Kho bạc Nhà nước.
- b) Đối với trường hợp giao dịch qua cơ quan kiểm soát, thanh toán khác, cách thức giao dịch theo quy định của cơ quan kiểm soát, thanh toán nơi thực hiện giao dịch.
Giải pháp thúc đẩy vốn đầu tư công tại Việt Nam
Nhằm thúc đẩy việc giải ngân vốn đầu tư công, Bộ Kế hoạch và Đầu tư (KH&ĐT) đã đề xuất Chính phủ yêu cầu các cơ quan cam kết lộ trình chuyển giao kế hoạch cụ để, rà soát các dự án đầu tư công chuyển tiếp để thúc đẩy phát triển vốn đầu tư công. Theo đó trong thời gian tới, Bộ có phương án đề xuất với 4 giải pháp như sau:
Thứ nhất, với số vốn ngân sách trung ương còn lại chưa phân bổ của 12 bộ, các cơ quan trung ương và 6 địa phương, thì bộ có kiến nghị với Chính phủ giao Bộ KH&ĐT có văn bản yêu cầu các cơ quan trên cam kết lộ trình giao kế hoạch cụ thể, tiến hành rà soát, điều chỉnh cho các dự án chuyển tiếp đủ điều kiện để giao vốn, nhanh chóng hoàn thiện thủ tục đầu tư để giao ngay được kế hoạch trong năm 2022.
Với trường hợp không thực hiện được, có văn bản gửi Bộ KH&ĐT đề nghị điều chỉnh cho các bộ, cơ quan Trung ương và địa phương khác có nhu cầu. Bộ KH&ĐT tổng hợp, báo cáo tới cấp có thẩm quyền xem xét, quyết định thu hồi, điều chuyển cho bộ, cơ quan Trung ương và địa phương khác có nhu cầu trước ngày 30/6 của năm kế hoạch theo đúng quy định.
Với ngân sách của địa phương, theo quy định của Luật Ngân sách nhà nước 2015, không thể điều chỉnh vốn ngân sách địa phương này cho các địa phương khác, theo bộ KH&ĐT trình Chính phủ dự thảo công điện của Thủ tướng Chính phủ yêu cầu các địa phương này khẩn trương phân bổ vốn, ngân sách địa phương năm 2022 cho các chương trình, các dự án trọng điểm, hiệu quả, góp phần thúc đẩy phục hồi và phát triển bền vững kinh tế – xã hội của địa phương. Chủ tịch UBND các tỉnh, thành phố chịu trách nhiệm trước Thủ tướng Chính phủ về việc chậm phân bổ kế hoạch vốn.
Thứ 2, Những người đứng đầu bộ, các cơ quan Trung ương và địa phương phải xác định việc giải ngân vốn đầu tư công là một trong những nhiệm vụ chính trị quan trọng trong năm 2022, chủ động tháo gỡ mọi khó khăn, vướng mắc liên quan đến đất đai và tài nguyên,
Thứ 3, thành lập các đơn vị công tác kiểm tra, rà soát các dự án trọng điểm triển khai trong năm 2022, nhằm kịp thời tháo gỡ khó khăn, thúc đẩy việc giải ngân vốn đầu tư công của các dự án để sớm hoàn thành, tạo động lực để phát triển bền vững.
Thứ 4, đẩy mạnh thủ tục hành chính, ứng dụng công nghệ thông tin trong việc xử lý thủ tục đầu tư như việc kiểm soát nguồn ngân sách nhà nước, quản lý hồ sơ thẩm định dự án, đơn rút vốn nhà tài trợ nước ngoài.
Bài viết trên được thực hiện bởi Thoidaidautu.vn, nếu có bất kỳ thắc mắc nào liên quan đến vấn đề đầu tư hãy để lại thông tin bình luận phía dưới bài viết này nhé.
